Ahlak ve fotoğraf, gerçek ve slogan - Yaşar Nuri Öztürk

Sadece devlet başkanı değil, aynı zamanda bir düşünce adamı olan Ali İzzet Begoviç, eserinde, Kur’an’ın temel mesajlarından birini ifadeye koyarken şöyle diyor: “Kur’an’da, imana gel ki iyi insan olasın denmiyor, iyi insan ol ki iman etmiş olasın deniyor.” (Begoviç; Doğu ile Batı Arasında İslam, 158) Begoviç bu sözüyle, ahlakı, slogan ve iddianın üstüne çıkaran Kur’ansal diyalektiğin aşağıdaki ayette ifadeye konan ruhunu çok güzel dile getirmiştir:

“Yüzlerinizi doğu ve batı yönüne çevirmeniz hayırda erginlik/dürüstlük değildir. Hayırda erginlik/dürüstlük o kişinin hakkıdır ki, Allah'a, âhiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır; akrabaya, yetimlere, çaresizlere, yolda kalmışa, yoksullara, özgürlüğüne kavuşmak gayretinde olanlara malı seve seve verir, namazı/duayı yerine getirir, zekâtı öder. Böyleleri söz verdiklerinde ahitlerine vefalıdırlar; bolluk ve bereket zamanı kadar, zorluk, sıkıntı ve şiddet zamanında da sabırlıdırlar. İşte bunlardır özüyle sözü bir olanlar. İşte bunlardır takva sahipleri.” (Bakara, 177)

Ahlak halinde yaşanmayan din şekil ve slogana, şuur haline gelmeyen iman ise iddia ve inatçılığa mahkûm olur. Slogan, değer üretmekle övünme imkânı bulamayan benliklerin, değer üretenleri övme veya sövme hedefi yaparak tatmin bulmalarının aracıdır. Slogancılığı, şekli ilahlaştırma tutkusu izler. Ve bu tutku yerleşince de din, hayat olmaktan çıkar, nefsin iştah ve kinini tatmin aracı haline gelir.

İmanın, daha geniş bir çerçevede dinin gerçek anlamda yaşanması nasıl olmalıdır? İslam’ın muazzez peygamberi bu sorunun cevabını, ölümsüz bir ifadeye büründürmüştür: “Ben, ahlaksal güzellikleri tamamlamak için gönderildim.”

AHLAK MI, FOTOĞRAF MI, KUR’AN MI, ARAP ÖRFLERİ Mİ?

Din ve ona bağlı olarak Peygamber bir ahlak idesidir, bir görüntü modeli değil. Aksini yaparsanız; Peygamber, Kur’an’ın tebliğcisi değil, Arap örflerinin temsilcisi olursunuz. Böyle olunca da Kur’an’ın yerini Arap örfleri alır. Bugün gelinen nokta da işte bu ikincisidir. Felaketin temel sebebi de budur.

Muvahhit fakîhlerin kullandıkları bir deyimle, Hz. Peygamber bir tahalluk (ahlaklanma) konusudur, bir teşekkül (şekillenme) konusu değil. Şekil ile ahlakın bağlantılı olduğu noktalar elbette vardır. Bunlar vahyin tespitleriyle açıklanmıştır. Vahyin şekil belirlemediği hususlarda dini ve Peygamber’i bir ahlaksal model olarak almak, dinden hayır görmenin biricik yoludur. Bu yol, Arap fistanı giymekle yürünemez; çile, aşk, ıstırap ve hizmet gerektirir.

Bir peygamberi gösteri ve resim modeli olarak almanın ucuzluğundan kurtulup onu yeni bir dünyanın yapılandırılmasında bir iman ve aşk modeli haline getirmek için, örfü ilahlaştırmaktan vazgeçmek şarttır. Bu gerçeği çok iyi yakalamış olan Peygamber eşi Âişe, kendisine

“Peygamberimizin ahlakını bize anlatır mısın?” diyenlere şu ‘ilke cevap’ı vermiştir: “Kur’an’ı okuyun. Muhammed’in ahlakı Kur’an’dı”

O halde, Peygamber’i tanımak için Kur’an’ı esas alacağız, Kur’an’ı tanımak için Peygamber’e mal edilmiş rivayetleri değil. O rivayetleri Kur’an’ın önüne geçirenlerin yolu şirke çıkar.

Bugünkü Müslüman dünyanın en büyük talihsizliklerinden biri, belki de en büyüğü, Hz. Muhammed’i, bir ahlak modeli olmaktan çok, bir şekil ve görüntü modeli halinde algılamasıdır. Bu yanlış algılama sadece bizi vahyin ruhundan uzaklaştırmakla kalmıyor diğer kitlelerin Kur’an’dan yararlanmasını da engelliyor.

Sonuç şu oluyor: Bizler, ahlaksal zemini tahrip edilmiş, değerleri birkaç karelik görüntüden ibaret hale getirilmiş bir anlayışı insanlığın geleceğini kurmaya, hatta ona yarınların cennetini vermeye aday göstermek gibi bir tutarsızlığın temsilcileri durumuna düşürülüyoruz. Ve insanlık ısrarlı ve haklı bir biçimde şunu soruyor: Bugünü ve bu dünyayı cehenneme çevirenlerin yarınki cennet vaatlerine nasıl inanalım?