Fersude Yelek - Mümtaz Soysal

YENİ demokrasi kutusundan çıka çıka başkanlık sistemi çıktı. Görünüşe bakılırsa, Sayın Başbakan’ın yanındakilerden biri bunun lafını etmiş, o da anayasa çalışmaları vesilesiyle konunun tartışılabileceğini söylemiş.
Pek ısrar edercesine değil, hiç önemser gözükmeden.
Böylece, “yeni anayasa” denen bilmeceden kimilerince neler beklendiğini öğrenmiş olduk. Bereket, Başbakan onlardan daha akıllı. Bu kavrama saplanıp kalmaz herhalde.
Uzak ve yakın örnekleriyle ABD dışında başkanlık sisteminin hangi durumlarda ve neden özlendiğini bilenler için sürpriz sayılmaz bu tür beklentiler. Genellikle, böyle düşünceler kendini beğenmiş önderlerdeki diktatörlük hevesinin belirtisi sayılır ama, o klasik varsayım yanlıştır. Çünkü kişisel değil, toplumsal bir durum söz konusu.
Aslında bozulmaya yüz tutan, iflasın eşiğine yaklaştığı sezilen düzenler vardır. Öyle düzenlerde neredeyse hayvansal bir sezgiyle geleceği görmeye başlayan bazı politikacılar kendilerini güvenceye almak için birinin paçalarına tutunup otoriter bir rejime zemin hazırlamaya başlarlar.
Başkanlık sistemi öyle dönemlerde tutunulan cankurtaran simidi ya da can yeleğidir. Ama özel koşullar dolayısıyla tek başarılı olduğu Amerika dışında, olur olmaz durumlar için ve yarım yamalak kullanılınca devlet kurtarmayan fersudeleşmiş bir yelek.
Evet, eskidir, Arapça kökenlidir, geçmiş devirlerden İstanbul diline Osmanlıcadan kalma bir hediyedir şu “fersude” sıfatı: Eskimiş, yıpranmış, lime lime olmuş demektir, ama eskiliğiyle eskiyi daha iyi anlatır gibidir... Sayın sayabildiğiniz kadar anlamlarını.
Hiç değilse kendi tarihimizin deneyimlerinden gelen ve cumhuriyetçi ilkelerle pekala işletilebilen parlamenter sistem neyinize yetmiyor da öyle işe yaramaz bir sistem özlediniz ki?