Rektör Heidegger - Güray Öz

Türkiye dağdağası bol bir ülke. Başı her zaman dertte. Ama aynı zamanda dinamikleri de o kadar fazla ve kendilerini çoğaltan türden ki gelecek için umut tükenmiyor. Tabloya bakar mısınız; hapishaneler tıklım tıklım siyasi tutuklu ve hükümlü ile dolu. Dışarıdakilerin de yaşam alanları dinlemeler, izlemelerle, tedirginlik ve korkuyla kuşatılmış durumda. Başbakan dahil herkes “İzleniyor muyum?” derdinde ve işte ortaya çıktı ki, Başbakan da dinleniyormuş.
Türkiye yalnız tutuklu gazeteciler bakımından dünyada birinci değil, yolsuzluk, rüşvet vb. olaylar bakımından da ön sıralardadır. Şimdi onları, yani yolsuzluk yapanları da izlenme, dinlenme korkusu sardı. Ne güzel bir ülkede yaşıyoruz biz!
“Terörist” oldukları söylenen ve kendilerine “RedHack” adını veren Kızıl Hacker’lar YÖK sitelerine girip binlerce yolsuzluk iddiası içeren dosyayı tembel medyanın önüne atıverdiler. Bu dosyalardan en “güzeli” üniversite öğrencilerinin bankalara peşkeş çekilmesi dosyasıdır ki baktıkça bir tuhaf olursunuz.
Şimdi ne olacak bilmiyoruz.
Aslında biliyoruz. ODTÜ olayları sırasında hiç durmadan konuşan ve öğrencileri, öğretim üyelerini karalamak için kullandıkları üslup ve cehaletleriyle yüzlerimizi kızartanlar onlardı. Ve onlara hiçbir şey olmaz. Çünkü dar zamanın güdük ruhu onların sorgulanmasına uygun değildir. Neden uygun olmadığını başka bir zaman, ruhlarımızı kurtarmayı başardığımız zaman konuşuruz. Ama gelin size başka bir rektörden söz edeyim ben; kendi zamanının ruhuna yenilmiş bir rektörden.
***
Adı Martin Heidegger. Kendisi kabul etmese de varoluşçuluğun önemli filozoflarından sayılıyor. Ünlü eseri “Sein und Zeit” “Varlık ve Zaman” fırtınalar yaratmış, insanın varlığını anlatan ünlü “dasein”ı da varlığın kendini aşabilme eylemini, başkalarının eylemiyle ilişkisini, varoluşunu anlatan bir kavram olarak çok delikanlının saçının erken dökülmesine yol açmıştır.
İşte bu değerli filozof ne yazık ki “zamanının -kısa süreceğini bilmediği- ruhuna” yenilmiş ve 1933 yılında, yani Hitler’in Almanya’yı ele geçirdiği zamanlarda Freiburg Üniversitesi’nde kısa süre rektörlük yapmıştır. Daha doğrusu bu görevi üstlenmesini isteyen Nazi partisini reddetme cesareti gösterememiştir.
Yıllar çabuk geçer. Hitler ve avanesi yeryüzünden silinir.
***
Peki, Heidegger ne yapar? Onun “dasein”ı devam eder. Der Spiegel dergisi ünlü filozofla sağlığında yayımlamamaya söz vererek bir söyleşi gerçekleştirir ve 31 Mayıs 1976’da, yani filozofumuz öldükten bir gün sonra yayımlar. Hikâyesi uzun. Ama söyleşi bu ünlü filozofun Hitler döneminin ruhuna nasıl yenildiğinin acı bir itirafıdır. (Söyleşiyi Yapı Kredi Yayınları 1993 yılında Turhan Ilgaz çevirisiyle yayımladı.)
Heidegger’in sürekli baskı altında oluğunu da söylediği o yıllarda sarf ettiği şu cümle, yıllar sonra Der Spiegel tarafından kendisine sorulacaktır: “Tezler ve fikirler varlığınızın kuralları olmasın. Alman gerçekliğinin bugünü ve geleceği ve onun yasası yalnızca ve bizzat Führer’dir.” Heidegger’in soruya yanıtı gerçekten içler acısıdır. “Rektörlüğü kabul ettiğimde uzlaşmaya gitmeksizin işin içinden çıkamayacağımı açıkça biliyordum” der. Ama bu kadar da değil. Filozof o cümleleri yalnızca “inanıyormuş gibi görünmek için” söylememiştir; söyleşide Hitler’in düşüncelerinde gerçekten bir “olabilirlik gördüğünü” de itiraf ediyor ne yazık ki.
O kadar.
Bu konunun şimdi yolsuzlukları ortaya dökülenlerle hiçbir ilgisi yok. Başka bir dünyanın rektörleri onlar. Ben ötekilerden, görece kısa sürecek bir dönemin ruhuna yenilenlerden söz ediyorum; işte artık onlar boyun eğmesinler, geleceğin ruhunu, onun zamanını arasınlar diye söylenip duruyorum.
Hepsi bu.