İran da ‘Kuzey Suriye’den Rahatsız - Utku Çakırözer

Suriye’nin kuzeyinde, daha önce Irak’ta olduğu gibi otonom bir Kürt bölgesinin kuruluşuna ilişkin Türk ve dünya basınına yansıyan görüntüleri izlerken, bünyesinde bizim gibi önemli oranda Kürt bulunduran İran’ın bu gelişmelere nasıl baktığını merak ettim. Tam da bu süreçte İran Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreter Yardımcısı Ali Bagheri’nin nükleer müzakereler için geldiği İstanbul’dan sürpriz biçimde Ankara’ya geçerek Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile görüşmesi de oldukça dikkat çekiciydi.
‘Esad düşmez’
İran kaynaklarından edindiğim bilgilere göre, Esad’ın bölgedeki en büyük müttefiki sayılan Tahran yönetimi Suriye’deki gelişmeleri büyük kaygıyla izliyor. Gelinen aşamada Suriye ve özellikle ülkenin kuzeyinde oluşmakta olan Kürt bölgesinde yaşananları İran yönetimi şöyle değerlendiriyor:
1. Esad gitmeyecek: Her ne kadar Başbakan Tayyip Erdoğan hem Rusya hem de İran’ın politikalarını değiştirdiğini söylese de İran yönetimi Esad’ın gidişi üzerine bir politika yürütmüyor. Yaşanan tüm şiddete rağmen Esad’ın koltuğunu koruyacağı düşüncesindeler. Rusya’nın da BM’de Esad rejimini kollayan vetosunu son ana kadar koruyacağına inanıyorlar.
Ya bize de gelirse?..
2. Kürt sorunu genişleyebilir: İran yönetimi son günlerde Esad’ın akıbetinden daha çok Kürt sorununun bölgesel bir hal alıp almayacağı konusunda endişe duyuyor. Irak’ın ardından Suriye’de oluşmakta olan otonom bölgenin önce Türkiye ardından da İran’da yaşayan Kürtler üzerinde etkiler yapabileceğinden kaygılılar. Ulusal düzeyde ülkelerindeki Kürtlerin sorunu bulunmadığını, PKK’nin İran kolu PJAK’yi de sınır dışına püskürttüklerini belirtiyorlar. Ancak konu Irak ve Suriye’den sonra bölgesel bir sorun halini aldığında Türkiye ile kendilerinin de başının ağrıyabileceği ihtimalini hesap ederek politika belirlemeye çalışıyorlar.
Başlatması kolay ama...
3. Türkiye’nin de sorumluluğu var: Kürtlerin Suriye’de elde ettikleri büyük kazanımda Türkiye’nin yürüttüğü dış politikanın etkisi olduğu görüşünü taşıyor İranlılar. Türkiye’nin en baştan “Esad gitmeli” diyerek Esad karşıtı muhalefete verdiği lojistik desteğin, ortaya çıkan tabloda rolü olduğu kanaatindeler. Suriye’nin kuzeyinde, sınırımızın hemen dibinde yaşanan gelişmeler için İranlı yetkililer “Bir işi başlatmanız çok kolay olabilir ama sonunun nereye varacağı sizin elinizde olmayabilir” yorumunu yapıyorlar.
‘Ortak hareket edelim’
4. Sorunu birlikte çözelim: Ankara ile ikili ilişkisine önem veren Tahran yönetimi, bunun Suriye krizi nedeniyle zedelenmesini istemiyor. Aynı Rusya gibi. O yüzden Türkiye’nin Suriye konusunda yürüttüğü politikaya yönelik görüş ve eleştirilerini kamuoyu önünde, yüksek sesle dile getirmekten kaçınıyor. Bunun yerine krizin başından bu yana müteakip defalar gündeme getirdikleri önerilerini son gelişmelerden sonra bir kez daha iletiyorlar Ankara’ya: “Suriye sorununu Türkiye ve İran ortak hareket ederek çözebiliriz...”
Ancak, enerjisinin tümünü sadece Esad’ın gidişi üzerine odaklayan Ankara, kendisiyle ortak kaygılar taşıyan doğu komşusunu dinlemeye pek hevesli gözükmüyor bugünlerde...
Bağış’ın AB vurgusunun önemi
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun yürüttüğü Suriye politikasına sadece muhaliflerden değil iktidara yakın kesimlerden de yoğun eleştiriler gelirken, Başbakan Tayyip Erdoğan’ın iftar yemeğinde buluştuğu yabancı büyükelçilere dış politikayı “izah çabasına” girişmesine bu köşede değinilmişti. Önceki gece de AB Bakanı Egemen Bağış’ın iftarı vardı aynı büyükelçilerle. Beklentimin aksine oldukça kısa tuttuğu konuşmasında Suriye krizine tek bir kelimeyle dahi değinmemesi dikkatimi çekti. Onun yerine “İnsanlığın en büyük projesi olarak değerlendirilen Avrupa Birliği’nin, Türkiye’nin üyeliğiyle taçlanacağını ve hükümetin bu süreçteki kararlılığını” vurgulamakla yetindi. AB’ye alternatif arayışına girdiğimiz şu günlerde Bağış yerinde ve stratejik bir tercih yaptı.
Bu akşam da Prof. Davutoğlu’nun iftarına davetliyiz. Bakalım o nasıl savunacak kendi politikalarını...