Yapılmayan Hesaplar - Mümtaz Soysal

KİMİLERİNCE gerçekleştirilen bir sayıma göre, ülkedeki “dershane” sayısı okul sayısını geçmiş. Böyle bir sayım ne denli doğrudur bilinmez ama, kent ve kasaba caddelerimizdeki dershane levhalarının çokluğu bu sonucu doğrular gibi. Bilmediğimiz bir olgu değil bu: Aileler evlatlarının iyi okuyup iyi yetişmeleri için her özveriye katlanıyor. Dershane parası bu katlanışın olsa olsa ancak bir bölümünü oluşturur. Daha neler var neler.

Tuhaf olan, şu güne kadar bir iktisatçının ya da eğitimcinin çıkıp da eğitim için toplam aile özverisinin hesabını tam yapmamış olması. Yani, devletin ortaöğretime ayırdığı bütçe yanında, insanlarımız evlatlarını okutup iyi yetişmesi ve sonrasında iş güç sahibi olabilmesi için bir yılda toplam kaç lira harcamaktadır, bilmiyoruz. Evet, paralı okul, dershane, kurs gibi giderler ya da parasız denen okulda bağış, ısınma ve kırılan sınıf camının onarılması için ödenenler de dahil, ev halkının bütçesinden ne çıkmaktadır?

İzlenim odur ki, ailelerin evlatlarını okutmak için harcadıklarının toplamı devletçe harcananın üstündedir.

Bunu bilmek niçin önemli? Bu tam olarak bilinirse, ortaöğretim reformu diyebileceğimiz atılım ya da açılım için kaynak oluşturma ve katkı düzenleme işi daha doğru, inandırıcı ve kolay olacak. Çünkü, ailelerin özverisi yanında, gerekli gereksiz ve son örneklerle bir kez daha görüldüğü gibi çoğu zaman yanlış olarak yükseköğrenime geçiş ya da yükselme amacıyla başvurulan sınav ya da seçme gibi işlere ayrılan paralar da hiç küçümsenmeyecek bir israf kapısı yaratmakta...

O zaman, şu soruyu kendi kendimize sormadan ve yanıta göre mutlaka bir şeyler yapmadan seyirci kalmak müthiş bir sorumsuzluk değil midir? Aile özverileriyle ve yönetim hatalarıyla yanlış kanallara akıtılan paraları doğru havuzlarda biriktirmek ve ortaöğretimi daha doğru, etkin ve yararlı biçimde düzeltme işi için kullanmak sağlanabilse fena mı olur?

Örneğin, iyi öğretmen yetiştirmeye, öğretmenlerin yaşama ve öğrenme düzeylerini yükseltmeye, ortaöğretim okullarının niteliğini düzeltmeye ayrılacak yeni para kaynağını şimdiye kadar yanlış ve gereksiz alanlara akıtılmış paralarla oluşturmak bütün vatandaşlara güven verici bir yaklaşım olacaktır.

Elbet israf önleyici böyle bir yaklaşım, zaten değişik biçimlerde katlanılan, ama iyi kullanılmayan, hatta yanlışlar için kullanılan toplam özveri miktarını aşmayacağı için halkın desteğini de kazanacaktır. Hüner, bu aktarımı insanlara yeni yük yüklemeden, vergilendirme politikalarında ve maliye mekanizmalarında gerekli ustalığı gösterebilmektir.

Aslına bakılırsa, Türkiye bu konularda da iyi yetişmiş deneyimli kadrolara sahiptir. Yeter ki, hesaplar doğru yapılsın ve uzmanlar doğru işler için doğru görevlerde doğru kullanılabilsin.