Ağrı Kürt isyanından sonra 1930 yılında söylediği sözü nedeni ile Mahmut Esat Bozkurt’u, adına verilen ödülü söz konusu ederek kötülemeğe çalışıyor, şu söz nedeni ile eleştiriyordu: ‘Türk bu ülkenin yegâne efendisi, yegâne sahibidir. Saf Türk soyundan olmayanların bu memlekette tek hakları vardır; hizmetçi olma hakkı, köle olma hakkı. Dost ve düşman hatta dağlar bu hakikati böyle bilsin.’ Mahmut Esat Bozkurt’da bir insandı; ırkçılık çağrıştıran bu sözünü, Türk Hukukuna yaptığı hizmetleri bir yana itip onu, bu şekilde eleştirmek doğru olmasa gerek. O zaman ülke ölümcül bir Kurtuluş savaşından çıkmış, dış düşmanlarla birlik olmuş içteki hainler Türk’ü arkadan vurmuş, genç TC isyanlar ve irtica ile boğuşmakta; işte bu ruh haleti içindeki Mahmut Esat Bozkurt yadırganan sözleri söylemiş olabilir.
Giden Cumartesi günü İstanbul Barosu Yönetim Kurulu her yıl çağdaşlaşmayı savunan bir hukukçuya verdiği ‘Mahmut Esat Bozkurt Hukuk Ödülü’nü bu sene eski Yargıçlar ve Savcılar Birliği (YARSAV) Başkanı Ömer Faruk Eminağaoğlu’na verilmesini de, yandaş sözcü eleştiriyordu. Bir hukukçular Kurulu olan İstanbul Barosu’nun, TC nin ilk Adalet Bakanlarından ve de hukukçu olan, Türk Hukuk Tarihinin ve de Hukuk Devrimini mimarı Mahmut Esat Bozkurt adına kadirşinas bir tavırla verilmesi kadar doğal ne olabilir ki… Yandaş sözcü, Mahmut Esat Bozkurt’un ırkçı bir söz söylediğini, şimdilerde onun anısına hukuk ödülleri verilmesini adeta ayıplıyor.
TV deki bu söyleşiye telefonla katılan YARSAV Başkanı Emine Ülker Tarhan, gayet nazik, sakin bir konuşma ile görüşlerini anlatmaya çalışırken, yandaş konuşmacı sık sık Tarhan’ın sözünü kesiyor, Mahmut Esat Bozkurt’u öylece eleştiriyordu. Oysa konu Anayasada değiştirilmesi istenen paket olduğu halde, Mahmut Esat Bozkurt’u ve adına ödül verilmesini yadsıyordu.
Türkiye’de bütün hukukçuların, TC nin ilk devrimci aydın hukukçusu olarak tanıdığı ve ülkemizde Medeni Yasa’nın yaşama geçirilmesi becerisiyle tanıdığı Mahmut Esat Bozkurt’u salt faşistlikle suçlamak, hafiflik ve insafla bağdaşmaz.
İsviçre’nin bile zorlukla aşamalı olarak 4 yılda uygulamaya sokabildiği “Medeni Yasa” Bozkurt’un kararlı ve becerili yaklaşımı ile 6 ay gibi kısa bir sürede son derece yumuşak bir geçişle yaşama geçmiştir.
“CUMHURİYET SAVCISI” MAHMUT ESAT BOZKURT’UN ESERİDİR.
Lozan’da doktora yaptıktan sonra Atatürk tarafından “Hukuk Reformu yapmakla” görevlendirilen Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt, savcılar için “Cumhuriyet Savcısı” unvanının isim babasıdır.
Ata’nın huzurunda “Hukuk Reformu” için fikir fırtınası yapılırken, Bozkurt çok tepki alır ve sıkıştırılır:
“-Neden sadece savcılara Cumhuriyet Savcısı denilir? Cumhuriyet Başbakanı, Cumhuriyet Bakanı, Cumhuriyet Müsteşarı, Cumhuriyet Valisi, Cumhuriyet Büyükelçisi olmuyor da, neden “Cumhuriyet Savcısı? Savcılara neden bu imtiyaz?”
Atatürk, Bozkurt’a “Ne diyorsun?” diye sorar.
Bozkurt’un cevabı çok net olur:
“Çünkü öyle zaman olur ki, Cumhuriyeti korumak için başbakandan, bakandan, müsteşardan, validen, büyükelçiden bile hesap sormak gerekebilir. İşte o hesabı soracak olan Cumhuriyet Savcısı’dır”.
Atatürk, gülümseyerek hoşnut kaldığını belli eder. “Devam et Bozkurt” der.
Cumhuriyet Savcısının bu Cumhuriyeti korumak ve kollamak yetkisi hukuk reformuna ve Atatürk’ün yorumuna kadar uzanır.
MAHMUT ESAT BOZKURT KİMDİR
Mahmut Esat Bozkurt (1892 Kuşadası – 21 Aralık 1943 İstanbul) Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşlarından ve döneminin genç Türkiye Cumhuriyeti’nin hukuki temellerinin atılmasında büyük katkılarda bulunmuş bir devlet adamıdır.
1892′de o dönemde İzmir’e bağlı bir kaza olan Kuşadası’nda doğdu. Babası Kuşadası’nın ilerigelen ailelerinden Hacımahmutoğulları’ndan Hasan Bey’dir. İki yıl İzmir İdadisi’nde okuduktan sonra, II. Abdülhamit yönetimine karşı mücadeleye katılan dayısı Ubeydullah Efendi ile birlikte İstanbul’a gitti.
1911′de İstanbul Hukuk Mektebi’nden mezun olan Mahmut Esat Bozkurt, İsviçre’de Lozan ve Freiburg üniversitelerinde öğrenim gördü ve kapitülasyonlar konusunda doktora yaptı. İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden sonra Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere yurda döndü ve Ege Bölgesi’nde Kuvayı Milliye teşkilatının içinde yer alarak, önemli yararlıklar gösterdi.
TBMM 1. Dönem inde İzmir’den milletvekili olarak Meclis’e girdi; yedi devre seçilerek Türk devletine hizmet etti. Meclis’te Anayasa Komisyonu ve Dışişleri Komisyonu’nda çalıştı. 12 Temmuz 1922′de Rauf Bey’in (Rauf Orbay) başkanı olduğu IV. İcra Vekilleri Heyeti’nde (12 Temmuz 1922 – 4 Ağustos 1923) İktisat Vekilliği’ne seçildi.
11 Ağustos 1923′de başlayan TBMM 2. Dönem’de İzmir’den tekrar milletvekili seçildi. Ali Fethi Bey’in (Ali Fethi Okyar) başkanlığında kurulan V. İcra Vekilleri Heyeti’nde (14 Ağustos 1923- 27 Kasım 1923), ikinci kez İktisat Vekilliği’ne seçildi. (O dönemde herbir kabine üyesi ayrı ayrı TBMM oylamasından geçmekteydi)
20 Nisan 1924′te kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun (Anayasa) hazırlayıcıları arasında yer alan Mahmut Esat Bozkurt, 22 Kasım 1924′de Ali Fethi Bey’in 3. hükümetinde Adliye Vekilliği’ne atandı. 5 Kasım 1925′te Ankara Hukuk Mektebi’nin açılmasında büyük payı oldu.
Bozkurt, 3. ve 4. İsmet İnönü Hükümetlerinde (4. Hükümet ve 5. Hükümet; 3 Mart 1925 – 1 Kasım 1927) de Adliye Vekili olarak görev yaptı. Türk Medeni Kanunu (17 Şubat 1926), Türk Ceza Kanunu (1 Mart 1926), Kabotaj Kanunu (19 Nisan 1926), Borçlar Kanunu (22 Nisan 1926), Ticaret Kanunu (29 Mayıs 1926), Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu (18 Haziran 1926) gibi Türkiye Cumhuriyeti hukuk sisteminin temel yasaları, Mahmut Esat Bozkurt’un Adliye Vekilliği döneminde hazırlandı ve yürürlüğe girdi.
Cumhuriyet tarihinde Bozkurt-Lotus vakası olarak adlandırılan, Bozkurt adlı Türk gemisiyle Lotus adlı Fransız gemisinin 2 Ağustos 1926′da Ege Denizi’de çarpışması nedeniyle iki ülke arasında çıkan anlaşmazlıkta Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni Lahey Uluslararası Adalet Divanı’nda temsil etti. (1927). Bu dava, tarihçiler tarafından, Türk hukukunun ve adalet örgütünün kapitülasyonlar dönemini geride bırakarak insan ve egemenlik haklarına dayalı çağdaş hukuk düzeyine yükseldiğinin bir simgesi olarak değerlendirilmektedir.
1934′de Soyadı Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle ‘Bozkurt’ soyadını alan Mahmut Esat Bey, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Anayasa ve Devletler Hukuku profesörlüğü de yaptı. (Bozkurt soyadını “Bozkurt” gemisinden dolayı, Mahmut Esat’a bizzat M.Kemal ATATÜRK vermiştir.)
21 Aralık 1943′de beyin kanaması sonucu İstanbul’da ölen Mahmut Esat Bozkurt, TBMM’de 1. Dönemden ölümüne kadar sürekli İzmir Milletvekili olarak görev yaptı.
Bozkurt’un 1926 yılında kaleme almış olduğu Medeni Kanun Genel Gerekçesi’nin (Esbabı Mucibe Layihası), 2001 TBMM’sinde sebebiyet verdiği tartışmalar nedeniyle ismi bir kez daha gündemde yer etmiştir.
Başlıca eserleri:
1-Lotus Davasında Türkiye-Fransa Müdafaaları (1927)
2-Türk İhtilalinde Vatan Müdafaası (1934)
3-Türk Köylü ve İşçilerinin Hakları (1939)
4- Devletlerarası Hak (1940)
5Atatürk İhtilali (1940)
6-Aksak Timur’un Devlet Politikası (1943) (İnternetten alıntıdır)
Bakınız, rahmetle andığımız laik TC nin ilk Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt Türk savcılarına nasıl sesleniyor:
“Cumhuriyet savcıları; Meriç kıyılarında çalışan Türk köylüsünün kaybolan sabanlarından tutunuz da, bu yurtta yaşayanların uğrayacakları en ufak bir haksızlıktan, hatta Bingöl dağlarının ıssız kuytularında nafakalarını bekleyen öksüzlerin gözyaşlarından siz sorumlusunuz.”
O savaş sonrası sıkıntılı dönemlerde, Hukuk Devrimi ile birlikte ekonomiyi de önceleyen
Türkiye’de İzmir İktisat Kongresi’nin Mahmut Esat’ın önerisi ile toplandığını sanırım çok az insan bilir.
Cumhuriyet’i kuran kadroların içinde yer alan ve sonraki yıllarda da Cumhuriyet’e kanat germeyi sürdüren Mahmut Esat Bozkurt 1943’te aramızdan ayrılır.
Mahmut Esat Bozkurt’un ölümü nedeni ile Yusuf Ziya Ortaç’ın şu destansı sözlerle faniler aleminen uğurlar:
“İsviçre dağlarından Anadolu dağlarına silah omuzda koşan hukuk doktoru, serdengeçti Mahmut Esat Bozkurt, vatan hudutlarından fikir hudutlarına kadar her cephede döğüşe, döğüşe en son kalem elinde, Allah’ına kavuştu…Bir yanardağı toprağa veriyoruz…”
O zor günlerde silahları ve kalemleri ile savaşarak bize bu vatanı, Laik TC ini armağan eden Mustafa Kemal Atatürk’lere, Mahmut Esat Bozkurt’lara, öteki kahramanlara selam olsun.
Kaynak:Aydın Gelecek Hareketi Ceyhun Balcı ve internet.
Cevat Kulaksız
ckulaksizster@gmail.com
Yorum Gönder