Köy edebiyatı akımını başlatan Mahmut Makal vefat etti

1950’de yazdığı ‘Bizim Köy’ ile köy edebiyatı akımını başlatan Köy Enstitülü eğitimci ve yazar Mahmut Makal, 88 yaşında hayata gözlerini yumdu.
Öğretmen ve yazar olan Makal, 88 yaşında Hacettepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde hayatını kaybetti.
Öğretmen Yazar Mahmut Makal’ın cenaze namazı Kocatepe Camisinde kılındıktan sonra, ailesi, köy enstitüsü mezunu öğretmen arkadaşlarının katılımı ile 12 Ağustos günü Karşıyaka Mezarlığında toprağa verildi.
“Mahmut Makal işaret fişeği idi”.
Defnedildiği mezarı başında akademisyen yazar Dr.Alper Akçam ile bazı Köy Enstitüsü mezunu öğretmenler konuşma yaptılar. Dr.Alper Akçam konuşmasında şunları söyledi:

“-Mahmut Makal ilk işaret fişeği idi, Köy Enstitüsü kültürünün. Bizim Köy’le gerçekten de kültürde bir alt üstlük bir büyük değişimi yaptı ve onun açtığı yolla Türkiye halkla kültür arasındaki birçok mesafeyi aşabilen farklı bir ülke durumuna geldi. İlk işaret fişeği idi, adı çok bilinen Köy Enstitüleri arasında en son onu uğurluyoruz. O bir baba dostuydu, o inanılmaz güzel bir insandı. Babam Dursun Akçam’ın da çok sevdiği çok yakından samimiyetle sarıldığı bir insandı. Mahmut Makal amcam öyle bir ışık öyle bir çağ açtı ki biz mutlaka o ışığı onun o çağı kapatmamak için o ateşi taşımaya bundan sonra da yeminliyiz. O güzel insanlar burada belki kalacak ama onların yaktığı ışık bizimle birlikte olacak. Onların ateşi bizimle beraber gelecek kuşaklara taşınacak, ışıklar içinde olsun, toprağa bol olsun. Yakınlarına baş sağlığı diliyorum.
Emekli Öğretmen Yazar Şeref Pınarbaşı şu konuşmayı yaptı:
“Köylerimizi yazdı”
“-Öğretisinin “Eğitimin Atatürk’ü dediği İsmail Hakkı Tonguç’tan almıştı. Köy Enstitülüydü, sabırlıydı, hoşgörülüydü, samimiydi dahası organikti. “Bizim Köy” kitabıyla benim, bizim köylerimizi yazmıştı.
Hakkaniyetli, iç bütünlüğü olan, tutarlı bir insandı.

Vicdanından başka kimseden korkmadı. Rahatını, özgürlüğünü ya da yaşamını etkileyen çekincelerden yılmadan amacına erişmek üzere davranış oluşturmuştu ve oluşturuyordu.
1950 de “Bizim Köy” kitabının ortaya çıkışıyla soruşturmalarla ve hapishanelere gire çıka boş bir günü geçmedi.
Tüm soruşturma ve hapishanelere rest diyerek, insanları sevdi. Onlarla ilgilendi. Haklarında bilgilenerek sorumluluk aldı. Onlara saygı duydu.
Onu, 1966 da Öğretmen okulundayken, “Bizim Köy” kitabından tanıdım. Yaklaşık on yıldır yakın tanıyıp konuşarak, icazetini aldım. Tük kitaplarımda da “Bizim Köy’ün izlerini takip ettiğimi gördüm.
Bir gün, bir davranışımı övdüğü için “şimarabilir miyim Mahmut Makal?” dedim. Yanıtı beni havalara uçurdu. “Sen şımaramazsın, bana benziyorsun.”
Sevdim Seni Mahmut Makal. Yaşadığım sürece takibinde olup, hayalin için uğraşlar vereceğim. Zira son birkaç yıldır derneklerde, sendika ve kurumlarda Köy Enstitülerinin amaçları doğrultusunda eşin Naciye Makal’la Ali Dündar, Mehmet Ayhan, Niyazi Altunya gibi Köy Enstitülü öğretmenlerimizle yaptığımız sohbetlerde ışık oldun. Açtığın yolları, belirgin şekilde bizlere ulaştırdın. Huzur içinde uyu öğretmenim…”

Gönen Köy Enstitüsünde mezunlarında Emekli İlköğretim Müfettişi Mehmet Ayhan konuşmasında şunları söyledi:
“Türk  Köylüsünün çektiği çileyi dünyaya tanıttı”
“-Mahmut Makal’ı üç ana başlıkta özetleyebiliriz. 1- Bizim Köy adlı eserini yazmasıyla öğretmen ve aynı zamanda bir sosyolog olduğunu göstermiş, Türk Köylüsünün çektiği çileyi Türkiye’ye ve dünyaya tanıtmıştır. 2-Atatürk’ün ve İsmail Hakkı Tonguç’un “insanımız nasıl yapılanmalı” görüşü doğrultusunda insanımızın dik durması, onurlu bir yaşam ve savaş göstermesi hususunda Mahmut Makal, yazdıklarıyla yol göstermiş. 3- Kendi davranışlarıyla eğitim dünyasında ve Türk halkına gösterdiği yol doğrultusunda kendini göstermiş, ispat etmiştir. Bu gün “elveda dünya merhaba kâinat” demiştir ruhu şad olsu”.
İvriz Köy Enstitüsünde Mahmut Makal’la birlikte okuyan Emekli Enstitülü Öğretmen Hacı Angı da konuşmasında şunları söyledi:
“Beraber horon ferfene oynadık”
“-Mahmut Makal da İvriz Köy Enstitüsünden ilim irfan aldığı, feyiz aldığı, ben de aynı yıllarda beraber, Toros Dağları’nın Anadolu’ya bakan yamacında sesimizi, horonlarımızı beraber oynadık. Ben Hasan Dağı’nın güneyinde bir beldeden Altınhisar’dan ( o zaman Ortaköy’dü) oranın çocuğuyum. Bu Hasan Dağı’nın arka tarafında kuzey tarafında doğmuş bir gençti. Kader bizi Köy Enstitüsünde birleştirdi beraber okuduk, beraber yazdık. Berber İvriz halkında ferfeneler yaptık. Beni çok severdi. Beraber yayın hayatına karıştık, Angı Yayınevini kurdum Ankara’da bizim bir pilav günümüz var idi. O pilav gününe gelirdi, “pilavda et olmazsa gelmem” derdi, pazarlığı peşin yapardı, etli pilav yapardık. Mahmut Makal beraber dostlarla gelir yer, içer, o günleri yâd ederdik. Çok büyük bir iz bıraktı. Gerek “Bizim Köy” kitaplarıyla gerek 17 Nisan kitaplarıyla çok güzel özetlediği, gerek ülkemizde gerek dünyada yankı yaptı. Bilhassa “Bizim Köy” sosyalist ülkeler, “işte özlediğiniz Türkiye böyle diye aksi propagandalar yaptılar. Şimdi kitaplığımda çıkardım kitaplarını okuyorum. Büyük insandı, büyük iz bıraktı. Ruhu şad olsun, sevenleri dil şad olsun”.
Çeşitli kişi ve kurumların gönderdiği çelenkler Yazar Mahmut Makal’ın mezarı üstüne serpilerek çiçek bahçesine döndürüldü mezarı.

 Mahmut Makal Kimdir?

1930 yılında Aksaray’ın Gülaçağ ilçesinde bulunan Demirci kasabasında doğan Mahmut Makal, 1950’de köy edebiyatı akımını başlatmıştı.
Makal, 1930 yılında Aksaray ilinin Gülağaç ilçesi Demirci Kasabası’nda doğdu. 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü’ne başladı. 1945’te “Türk’e Doğru” ve 1946’da “Köy Enstitüsü” dergilerinde şiirler yazdı. Varlık Dergisi’ndeki Köy Notları ile dikkat çekti. Toros Dağlarının eteklerinde kurulmuş olan 1947’de İvriz Köy Enstitüsünü bitirdikten sonra 6 yıl köy öğretmenliği yaptı. 1950 yılında öğretmenlik yıllarındaki gözlemlerini “Bizim Köy” adlı bir kitapta yayınlayarak büyük yankı uyandırdı. Köy Edebiyatı akımının başlangıcı olarak anılan bu kitap ve düşüncelerinden dolayı tutuklanıp bir süre cezaevinde kaldı. Öğretmenlikten sonra 1953 yılında Ankara Gazi Enstitüsü’ne girdi ve o yıllarda Fransa'da Avrupa Sosyoloji Merkezine araştırma yapmaya gitti. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi'nden İstanbul adayı oldu. Sırasıyla Antalya, Ankara ve Adana bölgesinde İlköğretim Müfettişliğinde bulundu, sonra müfettişliği elinden alındı, sağırlar ve dilsizler okuluna öğretmen yapıldı. 1971’de İstanbul Sağır ve Dilsizler Okulu’nda Türkçe öğretmeniyken görevi bıraktı. 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları’nı yönetti. 1972 yılında Venedik Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi.
Eserlerinden bazıları Almanca, Rusca, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967’de UNESCO tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.
Mahmut Kamal, kendisiyle yapılan bir röportajda, Köy Enstitüleri’ni şöyle anlatmıştı:
“Köy Enstitülerinde, insanoğlunun erdeminin ve yaratıcılığının, elleriyle beyni arasında kurabileceği uyumla doğru orantılı olduğu gerçeğine uygun biçimde yetişiyordu yeni insan. Eğitimin gerçek ereği, halk kaynağını harekete geçirmek, üstündeki karanlık perdeyi, yetişen çocukların eliyle kendisinin yırtıp atmasını sağlamaktır. Böyle eğitim kurumu, böyle yetişmiş insan istenmiyor. Bu yüzdende Atatürk’ün Türkiye’si eğitimsiz, işsiz, yönsüz-yöntemsiz, idealsiz insanların, din tüccarlarının ülkesi oldu. Öğretmen yetiştirmekten bile korkuyoruz. Dünyasal, çağcıl, bilimsel ve laik bir eğitim uygulanmasına geçemeden, düşünen, konuşan, ülke sorunlarının çözümü için didinen insanı yetiştirmeden ve de bu insanlardan yana davranacak yöneticilere kavuşmadan hiçbir yere varamayız. Geriye geriye giderek gericiliğin çıkmasına girdik. Köy Enstitüleri uygulamasının günümüz koşullarına göre işletilmesi bir seçenek olabilir.”
https://www.avrupa-postasi.com/yasam/koy-edebiyati-akiminin-baslaticisi-mahmut-makal-vefat-etti-h103791.html
Türk eğitimine, eserleri ile Türk kültürüne hizmet vermiş bir Türk aydının cenazesine resmi makamlardan hiç kimsenin katılmaması öğretmenler arsında üzüntüye neden oldu.

ESERLERİ

• Bizim Köy, 1950, 1966 UNESCO ‘Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü'
• Köyümden, 1952 (Hayal ve Gerçek adıyla 1957’de yeniden basıldı)
• Memleketin Sahipleri, 1954
• Kuru Sevda, 1957
• 17 Nisan, 1959
• Köye Gidenler, 1959
• Kalkınma Masalı, 1960
• Eğitimde Yolumuz Nereye, 1960
• İplik Pazarı, 1964
• Kamçı Teslimi, 1965
• Ötelerin Havası, (1965
• Halktan Ayrı Düşenler (1965)
• Köpeksiz Köy (1965)
• Yer Altında Bir Anadolu, 1968)
• Bu Ne Biçim Ülke, 1968
• Zulüm Makinesi-Öğretmen Kıyımı, 1969
• Kokmuş Bir Düzende, 1970
• Açlık Pınarı, (1973)
• Değişenler (Bizim Köy, 1975), 1977 Türk Dil Kurumu ödülü
• Karanlığı Zorlayanlar, 1976
• Köy Enstitüleri ve Ötesi, 1979
• Bir İşçinin Günlüğünden, 1980
• Hayal ve Gerçek-Değişenler (1987)
• Ağlatı (Denemeler, 1989)
• Faust’un Dediği (1990)
• Anımsı Acımsı (1990)
• Bakırdaki Kıvılcım (1992)
• Köy Enstitüleri ya da Deli Memedin Türküsü (1993)

Cevat Kulaksız

Cevat Kulaksız