AB ülkelerinin bazıları gibi siyanürle maden arama yasaklanmalıdır.
Madende rüşvet ve yolsuzluk mu kokuyor
Erzincan'ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik'in 2010 yılı aralık ayından itibaren altın üretimi yaptığı Çöpler Madeni'nde 13 Şubat’ta toprak kayması meydana geldi, meydana gelen toprak kaymasında 9 işçi toprak altında kaldığını hatırlayalım. Bu kayan toprak doğal bir toprak değil, maden topraktan ayrıştırıldıktan sonra, artan siyanürle yıkanmış toprak bir atık madde olarak yakın bir yere üstü süte yığılmış; bu yığılma en çok maden teknolojinde 150 metre olması gerekirken, 257 m yüksekliğe varan kural dışı bir yığılma olmuş.
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, olayın ardından yaptığı ilk açıklama, maden sahasında bir sayım yapıldığını ve 667 işçiden 9'undan haber alınamadığını söyledi. Kazanın büyük miktardaki istiflenmiş olan toprak kütlesinin kayması sonucu meydana geldiğini belirterek, "8-10 dönümlük toprak kütlesi 100 dönümlük alana yayıldığı öğrenildi. Siyanür ile ayrıştırma yapılan yığın liç alanında meydana gelen göçük sebebiyle 9 madencimizin göçük altında kaldığı belirtilen bu felakette, siyanür ve sülfirik asit içeriğine sahip, toksik ağır metal barındıran ve insan sağlığı için son derece tehlikeli olan atık yığının Fırat nehrine uzanan vadi boyunca yaklaşık 700-800 m hareket ettiği belirtilmiştir.
Altın madeni faciasının ardından toprak altında kalan ve ulaşılamayan işçilerin isimleri,
Şaban Yılmaz, Kenan Öz, İbrahim Keklik, Adnan Keklik, Hüseyin Kaya, Ramazan Çimen ve Uğur Yıldız,
Anagold Madencilik'in büyük ortağı ABD'li SSR Mining. Denver merkezli şirket, Türkiye'deki Çöpler madeni dışında ABD, Kanada ve Arjantin'de de maden sahaları işletiyor.
Şirketin raporlarına göre, Çöpler Madeninden 2019'da 391 bin ons, 2023'te 221 bin ons altın üretildi. 2023'ün ortalama altın fiyatlarıyla bu üretim, 428,7 milyon dolarlık değere denk geliyor.
Şirket, 2023'te toplam 707 bin onsluk altın üretiminin yüzde 31,3'ünü Erzincan'daki Çöpler madeninden elde etti.
İlk etapta bu kapsamda altın madeni ocağını işleten şirkette yönetici ve idareci pozisyonunda çalıştığı öğrenilen 8 şüpheli gözaltında.
Şirket kusurlu tazminat hakkı doğdu
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Heyelan Uygulama ve Araştırma Merkezi'nden (UYGAR) bilim insanlarının yer aldığı bir heyet bölgeye gelerek yaptıkları incelemenin sonuçlarına göre:
UYGAR Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hakan Ersoy, dünyadaki bilimsel çalışmalarda liç yığınlarının en fazla 150 metre yüksekliğe ulaştığını, Çöpler madeninde yapılan incelemede ise 257 metre yükseklik tespit ettiklerini söyledi. Yani altın alındıktan sonra atılan siyanürlü toprak bir yerlere yığılıyor, işte bu toprak yüksekliği 150 m’yi geçmemesi gerektiğini bilim insanları söylüyor. “Maden şirketi bu kurala uymamış. Bu yığılı toprağın su gibi dereye doğru aktığını gördük”.
Şirket kusurlu olduğuna göre, toprak altında günlerdir çıkarılmayan ve siyanürlü devasa toprak altında artık çıkarılması da mümkün olmayan işçilerin, arazileri zehirlenen çevre köylülerin ve devletimizin bu şirket hakkında büyük davalar açmaları hakkı doğmuştur. Kusurları yüzünden 9 insanımızın toprak altında yitirilmesine neden olan bu kusurlu şirketin maden arama ruhsatı iptal edilmelidir. Bilim adamlarının söylediğine göre, kural dışı bilinerek yapılan ihmal değil bir katliamdır.
Bu maden alanı Fırat Irmağının ilk birikme toplanma havzalarında ve çok yakın olduğu için bu siyanürlü topraklar mutlaka Fırat Irmağına karışacaktır. Umarız Basra Körfezine ulaşana kadar geçtiği Suriye, Irak gibi ülkelere kadar uzanan, bitki ve öteki canlılara zarar veren çevresel bir felakete dönüşmez. Aksi halde bu ülkelerin Türkiye’nin ihmalinden dolayı yargısal tazminatlı bir sonuç oluşmaz.
TBB uyarıyor
Konu ile ilgili olarak TBB tarafından; “Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi Projesi Sahasının felaket riski taşımakta olduğu, deprem riski, su kaynakları ve nehirlerin korunması bakımından bilimsel gerçeklere aykırı olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nca ÇED Olumlu kararı verildiği, Proje sahasının Türkiye’nin en büyük su toplama havzasına sahip Fırat Nehri'ne sadece birkaç yüz metre uzaklıkta, Munzur dağları ekosistemi içerisinde bulunduğu, kirliliğin tüm ekosisteme ağır hasarlar vereceği; hava, su, toprağın ağır metaller ve kimyasallarca yavaş yavaş zehirleneceği” uyarısında bulunulmuş, tüm yetkililere ve kamuoyuna çağrıda bulunularak, gerekli tedbirlerin ivedilikle alınması istenmiştir. 1
Yine 21 Haziran 2022 tarihinde meydana gelen siyanür borusunun patlaması sonucu tonlarca siyanürlü çözeltinin toprağa, suya ve havaya karışmasıyla Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na başvuruda bulunulmuş ve sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulmuştur. TBB tarafından ÇED olumlu raporunun iptali için yürütülen hukuki süreç takip edilmiştir.
Altın madeni toprak altından topraktan ayrıştırılıp çıkarılırken siyanür gibi çok zehirli tehlikeli maddeler yanında çeşitli asitler ve cıva da kullanılıyor.
Cıvanın beyin hasarına, ağır hastalıklara ve doğumda komplikasyonlara yol açtığı gerekçesiyle 2013 yılında Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 140'tan fazla ülke, cıva kullanımını küresel çapta ortadan kaldırmayı taahhüt etmişti.
Büyük ölçekli madenlerde cıva kullanımı sona erse de dünyanın birçok yerinde küçük ölçekli madencilikte kullanımının devam ettiği bildiriliyor.
Romanya’da 2000 yılında yaşanan maden kazası, Çernobil’den sonra Doğu Avrupa’daki en yıkıcı endüstriyel kazalardan biri olarak kayıtlara geçti.
Baia Mare siyanür sızıntısı olarak anılan olayda nehre karışan zehirli madde büyük bir çevre felaketi yarattı. Macaristan ve Sırbistan’a da ulaşan sızıntı nedeniyle Tuna Nehri’nde toplu balık ölümleri yaşandı. Bu nedenle Romanya’daki bu maden kazasından sonra Siyanür, öteki asitler, cıvanın insanlara ve özellikle doğadaki canlılara zarar verdiğinde AB ülkelerinin bazı ülkelerinde bu tür siyanürle ve öteki zehirli kimyasallarla altın madeni aramaları yasaklandı. Avrupa Çevre Birimi, kazayı “bölge nehirlerinin başına gelebilecek en kötü senaryo” olarak tanımladı. Siyanürün doğaya, insan yaşamına verdiği zarar, olayın Çernobil'den sonra Avrupa'nın en büyük felaketi oldu. 2
Bunun üzerine ABD, Kanada yerleşik büyük maden şirketleri, siyanürle altın maden arama işi için geri kalmış Orta Doğu, Afrika ülkelerine yöneldiler. Hele Türkiye gibi ekonomisi pek gelişmemiş ülkeler, bu şirketlere olağanüstü kolaylıklar, vergi kolaylıkları, teşvikler vererek ülkelerinde maden aramalarına olanak sağladılar.
Yüz küsur yıl önce yurdumuzun üstünü işgal eden emperyalist sömürücü ülkeleri, şimdi de birleşik dev maden şirketleri ile yurdumuz topraklarının altını işgal ederek, bir köstebek gibi siyanür gibi zehirli tehlikeli kimyasallarla yurdumuzun her yanını kazım kazım kazıyorlar. Çok zehirli kimyasal maddelerle altın arayacağız diye topraklarımızı, bitkilerimizi, hayvanlarımızı zehirliyorlar. Anımsayınız yıllardır, Türkiye’de de bazı yıllarda göl ve ırmaklarımızda, ne ki iç denizimiz Marmara da bile kitle halinde balıkların öldüğüne rastlıyorduk. Bu maden aramada kullanılan siyanür gibi kimyasalların yapmadığını yadsıyabilir miyiz?
Çelişkiler gariplikler, “rüşvetin suçu soruşturmasının üstü örtüldü”
İliç’teki bu maden faciası devam ederken, eski CHP Milletvekili İlhan Cihaner Erzincan Cumhuriyet başsavcısı iken bu olaya ilişkin açıklamalarda bulundu. “İliç madenine yönelik soruşturmanın 2008 de kendi emriyle başlatıldığını” söyleyen İlhan Cihaner şunları söylüyor:
“Maden test aşamasında en az 60 kg siyanür kullanılmıştı. İliç savcısı tarafından soruşturmanın savsatılması ve rüşvet iddiaları üzerine ilgili savcı hakkında soruşturmayı ben yürütmekte iken anlaşılmaz bir şekilde dosya Adalet Bakanlığı tarafından müfettişlere verilmişti. Benim tutuklanma sürecimde hem çevre suçu hem de rüşvet suçu soruşturmasının adeta üstü örtülmüştü”. 3
İliç’te ABD’li şirket ailelere “sus payı” vermiş
Erzincan’da 9 işçinin toprak altında kaldığı madeni işleten Anagold Madencilik şirketinin 2016 yılında bölgede yaşayan ailelere “sus payı” verip “adli ve idari başvuru yapmayacağına dair” taahhüd aldığı ortaya çıktı. İleride bu tür çevre ve canlılara verilecek zararı felaketi bilen şirket ilgilileri, yöre insanını ikramlarla, imzalattıkları taahhütnamelerle susturup tam kıskaca almışlar.
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, Erzincan’ın İliç ilçesinde, siyanürle altın çıkaran Anagold Madencilik şirketinin, 2016’da bölgede yaşayan ailelere 130’ar bin lira ödeyerek “Adli ve idari başvuru yapmayacağım” taahhüdü aldığını belirtti. Yavuzyılmaz taahhütnameye de ulaştı.
Köylülere adeta para dağıtmışlar
Öte yandan demek ki bakanlık organları liyakatli ellerde olmadığından olacak, siyanürle altın aramanın ileride büyük çevresel zararlara, can kayıplarına neden olunacağı kestirilememiş. Öte yandan ilgili şirket Türkiye’den teşvik kredileri alırken, vergi borcu da silinmiş. Üstelik adeta maden şirketlerine kolaylık sağlamak için 12 kez maden yasasında değişiklik yapılmıştı.
İmzalamak istemeyenlere baskı yapılmış
Şirketin para gücünü kullanarak usulsüzlükleri örtbas etmeye çalıştığını belirten Yavuzyılmaz, “Parayı kullanarak usulsüzlükleri örtbas etmeye çalışmışlar. O gün dolar 3 lira, bugün ise 31 lira. Ödeme bugünün parası ile 1,3 milyon liraya geliyor. Bu taahhütnameyi imzalamak istemeyenlere de baskı yapılmış” şeklinde konuştu.
Yine basına açıklanan bilgiye göre maden şirketi o yöredeki muhtarları Amerika ve Kanada’ya geziye götürmüşler. Tüm bunlara baktığımız zaman, ister istemez kendi kendimize, yüz yıl önce ülkemizi toprak üstünden işgal edenler şimdi de vatanımızın toprak altına işgal etmekteler, çıkardıkları madenin çoğunu alıp götürürken Türkiye’ye “devede kulak” misali pay vermekteler. Devlete topluma şirin görünmek için yerli işbirlikçi maden şirketlerini de kanatları altına alıyorlar. Ayrıca yitirdiğimiz insanlarımız canlar, bıraktıkları siyanür gibi öteki kimyasalların kirlettiği topraklar, zehirlenen hava ve sular, yok edilen bitki ve ormanlar böylece yıkıntı acılı zarar verip gitmekteler, gidecekler. 4
Türkiye'deki Altın Madenleri listesi
Maden Şehir Şirket Kuruluş Tarihi Üretim Miktarı
Kışladağ altın madeni Uşak Tüprag 2006 13 Ton Altın[2]
Çöpler altın madeni Erzincan Anagold 2010 6.5 Ton[3]
Ovacık altın madeni İzmir Koza Altın 2001 ?[4]
Sart altın madeni Manisa Pomza 2002 ?[5]
Mastra altın madeni Gümüşhane Koza Altın 2009 ?[6]
Çukuralan altın madeni İzmir Koza Altın 2009 ?[7]
Efemçukuru altın madeni İzmir Tüprag 2011 4 ton[8]
Kaymaz altın madeni Eskişehir Koza Altın 2011 ?[9]
Bolkardağ altın madeni Niğde Gümüştaş Madencilik 2012 ?
Midi altın madeni Gümüşhane Yıldızbakır 2012 ?
Himmetdede altın madeni Kayseri Koza Altın 2013 2 ton[10]
Çoraklık altın madeni Balıkesir Koza Altın 2021+ ?[11]
Kubaşlar altın madeni Balıkesir Koza Altın 2021+ ?[10]
Altıntepe madencilik Ordu Stratex 2015 4.8 ton [12]
Bakırtepe altın işletmesi Sivas Demirexport 2015 0.8 Ton[13]
Kaş altın madeni Kayseri Demirexport 2016 ?[14]
İnlice altın madeni Konya Esan 2016 ?[15]
Kızıltepe altın madeni Balıkesir Zenit Altın 2017 0.8 Ton[16]
Lapseki altın madeni Çanakkale Tümad Madencilik 2018 1.3 Ton[17]
İvrindi altın madeni Balıkesir Tümad Madencilik 2019 2.8 Ton[18]
Öksüt altın madeni Kayseri Öksüt Madencilik Centerra 2020 ?[19]
Küçükdere altın madeni Çanakkale Pasif ?[20]
Madendağ altın madeni Çanakkale Pasif ?[20]
Hot altın madeni Artvin Hot Maden ? ?[20]
Gicik altın madeni Ankara Pasif ?[20]
Kisecikköy / Akıllıçay madenleri Hatay Pasif ?[20]
Söğüt maden sahası Bilecik Gübretaş Maden AŞ ?[21]
Türkiye'deki altın madenleri; Ege, Doğu Karadeniz, İç Ege ile Doğu Anadolu'da yoğunluktadır. Aktif madenlerde çıkarılan Altın için ortalama 0,6-12,65 gram/ton cevher tenörü bulunmaktadır. Ülke topraklarında işletilebilir altın rezervinin 1000 ton, jeolojik yapı ve altın oluşum modellerine bağlı potansiyelin 6.000-7000 ton olduğu tahmin edilmektedir. 5
Cevat Kulaksız kulcevat599@gmail.com
Son otlar
1 https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/tbb-yonetimi-ilic-te-84540
2 https://t24.com.tr/haber/kaz-daglari-nda-altin-madeni-tartismasi-surerken-akillara-romanya-da-siyanur-sizintisi-geldi-avrupa-da-cernobil-den-sonra-en-buyuk-cevre-felaketi,833771
3 Cumhuriyet 25.02.2024 sf. 3
4 https://habernida.com/ilicte-abdli-sirket-ailelere-sus-payi-vermis/
5 https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye%27deki_alt%C4%B1n_madenleri_listesi
Yorum Gönder