Bugün televizyon izlerken, altılı masanın uzmanları tarafından oluşturulan komisyon tarafından, Merkez Bankasının Merkezinin, yeniden Ankara'ya taşınacağına ilişkin çalışma yapıldığını izleyince, Merkez Bankası Başkanlığının ve merkezinin, Başkent Ankara'da olmasını ve Ankara’da çalışmasını, İstanbul'a taşınmamasını savunduğumuz MERKEZ BANKASI başlıklı 2008 senesinde yazdığımız ilk makalemizi hatırladık ve güncelliğine binaen, bu makalemizi, bazı bölümlerini çıkararak aşağıda aynen yayına alıyoruz.
Güner YİĞİTBAŞI
MERKEZ BANKASI
Biz bu yazımızda; sayın Başbakan Erdoğan’ın; Merkez Bankasının merkezinin İstanbul iline taşınmasına ilişkin girişiminin, hiçbir haklı gerekçesinin olamayacağını, bu girişimin gerisinde, kamu oyundan saklanan, gizli niyetlerin olduğunu izah etmeye çalışacağız.
Her şeyden önce şunu belirtmeliyiz ki; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, diğer özel veya yarı özel bankalar gibi, halktan para toplayıp para satmak suretiyle, sadece kar amacıyla kurulmuş ve ticari piyasada faaliyet gösteren klasik ticaret şirketi konumunda bir banka değildir. Bu nedenle; kar amaçlı ticaret şirketi olan diğer bankalar gibi, merkezinin, finans ve ticaret başkenti olan İstanbul iline taşınması zorunluluğu yoktur.
T. C. Merkez Bankasının kuruluş yasası olan 1211 sayılı yasanın 1. maddesine göre, Merkez Bankası; Türkiye’de banknot ihracı imtiyazına münhasıran sahip olmak ve yine özel yasasında belirtilen görev ve yetkileri yapmak ve kullanmak üzere, ”Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası” unvanı altında anonim şirket olarak kurulmuş olan ve tabir yerinde ise, Türkiye Cumhuriyetinin hazinesi konumunda bir bankadır.
1211 sayılı kanunun 4. maddesine göre; Bankanın temel amacı; fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler.
Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak, Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek, reeskont ve avans işlemleri yapmak, Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek, Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak, mali piyasaları izlemek, bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemek, merkez bankasının temel görevlerindendir.
Tek elden Türkiye'de banknot ihracı imtiyazı, Hükümetle birlikte enflasyon hedefini tespit etmek ve buna uyumlu olarak para politikasını belirlemek, tek başına para politikasını uygulamak, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla bu Kanunda belirtilen para politikası araçlarını kullanmak, uygun bulacağı diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirlemek ve uygulamak, Merkez Bankasının başlıca temel yetkileri olup, ayrıca Merkez Bankası; Hükümetin mali ve ekonomik müşaviri, mali ajanı ve haznedarıdır. Bankanın Hükümetle ilişkisi, Başbakan aracılığı ile sağlanır. Merkez Bankası, müşavirlik görevinin gereği, finansal sistemle ilgili olarak istenilecek hususlarda Hükümete görüş verir, bankalar ve uygun göreceği diğer mali kurumlar hakkındaki görüşlerini ve tespitlerini Başbakanlık ile bu kurum ve kuruluşları düzenleme ve denetleme yetkisine sahip kuruluşlara bildirebilir.
Merkez bankasının kendi özel kuruluş yasası olan 1211 sayılı yasanın 4. maddesinde yer alan ve yukarıda özetlediğimiz, temel kuruluş amacı, temel görevleri ve temel yetkileri, mali ve ekonomik konulardaki hükümete yapacağı müşavirlik görevleri dikkate alındığında, Merkez Bankasının, merkezi hükümetin görev yaptığı Türkiye Cumhuriyetinin başkenti olan Ankara’da görevine devam etmesi, yasal bir zorunluluk olup, İstanbul’un, finans ve ticaret merkezi olması, Merkez Bankasının merkezinin, bu ile nakledilmesinin haklı ve yasal nedeni olamaz.
Biz, banka merkezinin İstanbul’a nakli’ne ilişkin, sayın başbakanın asıl gizli niyeti konusunda komplo teorileri üretmeden, Başbakan’ın, konunun üzerinde yeniden ve daha sakin kafa ile düşüneceğini umarak, başbakan olmadan önce İstanbul ilinde oturması ve bu ilde Belediye Başkanlığı yaparak, başbakanlığa kadar uzanan önlenemeyen yükselişinin bu il’de filizlenmesi nedeniyle, İstanbul iline olan diyet borcunu ödemek amacıyla böyle bir girişimde bulunmak istemiş olabileceğini düşünmek istiyoruz.
Güner Yiğitbaşı
23. 01. 2008
Hukukçu
Yorum Gönder