Beşinci sınıftayken sınıf öğretmenim Fahamat Hanım, bir derste Ankara Meydan Savaşı’nda Bayezid’in daha önce geldiğini fakat erkekliğe sığmaz düşüncesiyle Timur’a saldırmadığını anlattı. Ben de “hocam öyle bir şey yok, daha önce gelen Timur’dur”, dedim. “Sen sus, o öyle değil, dedi. Bizim evde Şerafeddin Ali Yezdi’nin Zafername kitabını eski Türkçe baskısı vardı. Eve gelince ona baktım ve kendi bilgimi teyit ettim. Ertesi gün de okula götürdüm ama ben nereden bileyim hocanın kitabı okuyamayacağını…Ben okuyabildiğim için herkes okuyabilir sanıyordum. Fahamat Hanım, okuyamayınca kitabı alıp attı. Arkamdan da çantamı attırmış. Okul müdürü ertesi gün annemi ve babamı çağırıp “Celal’i okuldan alın, bundan sonrası tatsız olur” demiş. Böylece Beyazıd İlkokulu’na geçtim. Bu okulda ise jeoloji konuları büyük bir ilgi ve destek olduğunu gördüm…”
Ortaokulda okurken lise son sınıftaki öğrencilerin ödevini yaparmış
Celal Şengör’ün ilkokulda okuduğu Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Tabiat Ana Anlatıyor(2)gibi okuduğu kitaplar onu jeolojiye karşı ilgisini artırır.
Celal Şengör ortaokulda okurken fen bilgisi öğretmeni onun jeolojiye ilgisi olduğunu gözler ve ona şöyle der: “Bak zengin çocuğusun; seni işletmeci, iktisatçı, bilmem ne yapmaya kalkarlar, sakın ha! Sende bu iş için yetenek var, mutlaka jeolog ol!” der.
Celal Şengör orta ikinci sınıfta okurken lise son sınıftaki öğrencilerin ödevini yaptığını kitabında şöyle anlatıyor:
“Ben orta ikideyken lise üçe giden Emel Abla vardı. O yıllarda liselerde jeoloji dersi okutuluyordu, Emel Abla da benim bu konuya ilgim olduğunu biliyordu. Bir gün bana “Nuriye Hoca bize ödev verdi, sen yapar mısın?” Diye sordu.
Ortaokulda okurken lise son sınıftaki öğrencilerin ödevini yaparmış
Celal Şengör’ün ilkokulda okuduğu Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Tabiat Ana Anlatıyor gibi okuduğu kitaplar onu jeolojiye karşı ilgisini artırır.
Celal Şengör ortaokulda okurken fen bilgisi öğretmeni onun jeolojiye ilgisi olduğunu gözler ve ona şöyle der: “Bak zengin çocuğusun; seni işletmeci, iktisatçı, bilmem ne yapmaya kalkarlar, sakın ha! Sende bu iş için yetenek var, mutlaka jeolog ol!” der.
Celal Şengör orta ikinci sınıfta okurken lise son sınıftaki öğrencilerin ödevini yaptığını kitabında şöyle anlatıyor:
“Ben orta ikideyken lise üçe giden Emel Abla vardı. O yıllarda liselerde jeoloji dersi okutuluyordu, Emel Abla da benim bu konuya ilgim olduğunu biliyordu. Bir gün bana “Nuriye Hoca bize ödev verdi, sen yapar mısın”? Diye sordu. Yaparım” dedim ve ödevi yapıp verdim. Sonra onun arkadaşları da istediler, onların ödevini de yaptım.
Tabi Nuriye Hanım enayi mi, bakmış hepsi tek elden çıkma. Sıkıştırmış öğrencileri ve onlar da benim yaptığımı söylemişler. Beni öğretmenler odasına çağırdı. Önce “kopya vermek, kopya çekmek kadar ahlaksızlıktır, bir daha yapma”, dedi.
Sonra “senin baban jeolog mu”, diye sordu. Hayır hocam, dedim. “Ailede var mı jeolog” diye sordu, “yok hocam” dedim. “Peki, sen nereden biliyorsun bunları”? diye sordu. Meraklıyım hocam, dedim. “Sen benimle gel o zaman” dedi. Daha sonra Öğretmen Nuriye Hanım, biyoloji laboratuvarının anahtarını Celal Şengör’e verir, Öğrenci Celal Şengör laboratuvarda Nuriye öğretmenin yardımcısı gibidir.
Prof. Dr. Celal Şengör kitabının 28. Sayfasında öğretmenlerinin ilgisini takdir edip teşvikleri ile kendisi ilerlerken şunları söylüyor: “Öğretmen bir yetenek avcısı olmalıdır” diyor.
Daha sonra lise üçüncü sınıfta iken, İhsan Ketin diye bir öğretmenle tanışır. Jeoloji öğretmeni olan İhsan Ketin, Celal Şengör’ün jeoloji merakını öğrenince 10 Mayıs 1973 günü ona bir kitap hediye ederken imzalayıp tarihini de yazdığı kitapta İhsan Ketin şunları yazmış: “Kalbi jeoloji ateşiyle tutuşmuş genç meslektaşım Celal Şengör’e başarı dileklerimle”. “Bu kitabı halen evimde saklarım” diyen Prof. Dr. Celal Şengör şöyle diyor: “Düşünebiliyor musun, lisedeki çocuğa diyor “meslektaşım” diye. “Bu inanılmaz bir şey.” Bu gibi teşvik edici davranış ve sözler Celal Şengör’ün ilerlemesinde büyük destek ve teşvik olmuş.
Celal Şengör öğrenim yaşantısını sürdürürken, İhsan Ketin hocası, ondaki eğilimi başarıyı görünce ona şöyle der: “Git tahsilini yap, ben seni asistanım olarak yanıma alacağım”. Gerçekten de yıllar sonra üniversiteyi bitirir, doktorasını yapar ve söylendiği gibi İhsan Ketin’in yanında asistan olur.
Şimdilerde dünyaca seçkin bir bilim adamı olan Prof. Dr. Celal Şengör, ABD Ulusal Bilimler Akademisi, Rusya Bilimler Akademisi gibi birkaç ülkenin bilimler akademisi üyesi bulunmakta.
Prof. Dr. Celal Şengör kimdir?
Ali Mehmet Celâl Şengör (d. 24 Mart 1955, İstanbul), Türk akademisyen, bilim insanı ve Jeoloji (yer bilimcidir). Yapısal yer bilimi ve tektonik dallarındaki çalışmaları ile tanınır. Şerit kıtaların dağ kuşaklarının yapısına etkisini ortaya koymuş ve Kimmer Kıtası adını verdiği bir şerit kıta keşfetmiştir.
ABD Ulusal Bilimler Akademisi, Amerikan Felsefe Topluluğu, Rus Bilimler Akademisi ve Sırp Bilimler ve Sanatlar Akademisi üyesidir. Mehmet Fuad Köprülü'den sonra Rus Bilimler Akademisi'ne seçilmiş ikinci Türk profesördür. 2010 yılında, Alman Jeoloji Derneği tarafından Gustav Steinmann Madalyası'na layık görülmüştür. Fransa, Birleşik Krallık, Avusturya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde misafir öğretim üyesi olarak çalışmalarda bulunan Şengör, 1988 yılında Neuchâtel Üniversitesi Fen Fakültesinden şeref bilim doktoru unvanına sahip oldu. 1990 yılında Avrupa Akademisi'ne kabul edilen Şengör, aynı yıl Avusturya Jeoloji Servisi muhabir üyesi, 1991'de ise Avusturya Jeoloji Derneği şeref üyesi oldu. Yine 1991'de Kültür Bakanlığının Bilgi Çağı Ödülü'nü kazandı. 1992'de İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Genel Jeoloji Ana Bilim dalında profesörlüğe yükseldi. Şengör, 2022 yılında İstanbul Teknik Üniversitesinden emekliye ayrıldı.
24 Mart 1955 tarihinde Rumeli göçmeni bir ailenin çocuğu olarak İstanbul'da doğdu. Babası Mehmet Asım Şengör, annesi Günseli Güler Şengör'dür. Kosova, Makedonya, Preveze ve Yanya'dan göçenlerin soyundan gelmektedir.
EğitimiEğitimine Şişli Terakki Lisesinin ilkokulunda başladı, ancak 5. sınıfta öğretmeni ile tartışması üzerine okuldan atıldı. Daha sonra Bayezid İlkokuluna kaydedildi ve ilkokulu orada tamamladı. İlkokuldan mezun olduktan sonra kimi özel okulların sınavlarına girse de hiçbirini kazanamadı ve Işık Lisesi Ortaokuluna girdi. Ortaokulu Işık'ta bitirdikten sonra 1969'da Robert Kolej'in sınavlarını kazandı. 1973'te mezun oldu. Robert Kolej'i bitirdikten sonra öğrenimine devam etmek üzere ABD'ye gitti.
1972 yılında Houston Üniversitesinde lisans eğitimine başladı. 2 buçuk yıl sonra, 1976'da New York Eyalet Üniversitesi, Albany'ye yatay geçiş yaptı. 1978'de bu üniversitenin jeoloji bölümünden mezun oldu. Aynı üniversitede 1979 yılında (Tr. Çarpışma Alanlarında Kıtasal Bozulmanın Geometri ve Kinematiği: Orta Avrupa ve Doğu Akdeniz'den Örnekler) teziyle yüksek lisans derecesi aldı. 3 yıl sonra (1982) yine aynı kurumda doktora teziyle doktora eğitimini tamamladı.
1981'de Türkiye'ye döndü ve İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi'nin Genel Jeoloji kürsüsünde asistan olarak görev yapmaya başladı. Emekli olana kadar hiç ara vermeden hep İTÜ kadrosunda yer aldı.
1984 yılında Londra Jeoloji Topluluğu'nun Başkanlık Ödülü'nü, 1986'da TÜBİTAK Bilim Ödülü'nü aldı. Aynı yıl İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Genel Jeoloji ana bilim dalında doçent oldu.
1988'de Neuchâtel Üniversitesi Fen Fakültesinden fahri bilim doktoru derecesi aldı. Academia Europaea'ya 1990 yılında kabul edildi ve derneğin ilk Türk üyesi oldu. Aynı yıl Avusturya Jeoloji Servisi muhabir üyesi, 1991 yılında ise Avusturya Jeoloji Derneği fahri üyesi oldu. Yine 1991 yılında Kültür Bakanlığının "bilgi çağı ödülü"nü kazandı.
1992 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Genel Jeoloji ana bilim dalında profesörlüğe terfi etti. 1993 yılında Türkiye Bilimler Akademisinin en genç kurucu üyesi oldu ve akademi konseyine seçildi. Aynı yıl TÜBİTAK Bilim Kurulu üyesi oldu. 1994 yılında Rusya Doğa Bilimleri Akademisi üyeliğine, Fransız ve Amerikan jeoloji dernekleri fahri üyeliğine seçildi. Ayrıca kendisine Fransız Fizik Derneği tarafından Rammal Madalyası verildi.
Şengör 1997 yılında, Fransız Bilimler Akademisi tarafından yerbilimleri dalında büyük ödül (Lutaud Ödülü) ile ödüllendirildi. 1998 Mayıs ayı içerisinde Collège de France'ta misafir profesör olarak bir kürsü hakkı elde etti. Burada "19. yüzyılda tektoniğin gelişmesine Fransız jeologlarının katkısı" konulu bir ders verdi ve 28 Mayıs 1998'de Collège de France'ın madalyasını aldı.
1999'da Londra Jeoloji Topluluğu kendisini Bigsby Madalyası ile ödüllendirdi. 2000 yılının Nisan ayında Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi yabancı üyeliğine seçildi. Bu akademiye üye olarak seçilen ilk Türk bilim insanı oldu. Rusya Bilimler Akademisine Fuad Köprülü'den sonra seçilen ikinci Türk'tür. Ayrıca 2013 yılında Leopoldina Doğa Araştırıcıları Akademisi üyeliğine seçilmiştir.
Celâl Şengör'ün Ekim 2020'de Gelecek Bilimde adlı YouTube kanalıyla yaptığı canlı yayından bir görüntü.
Şengör, yer biliminde özellikle yapısal yerbilim ve tektonik dallarındaki çalışmaları ile ün yapmıştır. 1997-1998 yılları arasında Cumhuriyet Bilim Teknik dergisindeki "Zümrütten Akisler" köşesinde çıkmış olanları Yapı Kredi Yayınları tarafından 1999'da "Zümrütnâme" başlığı altında kitaplaştırılmıştır.
Avrupa’nın çeşitli üniversite ve Akademilerinde kürsü yönetimi, misafir öğretim üyesi, Şengör ayrıca pek çok uluslararası dergide editör, yardımcı editör ve yayın kurulu üyeliği yapmıştır ve yapmaktadır.
Celâl Şengör, 23 Mart 2022 tarihinde İstanbul Teknik Üniversitesi'nde son dersini vererek 24 Mart 2022 tarihinde emekliye ayrılmıştır.
Celal Şengör, ileri düzeyde İngilizce, Fransızca ve Almanca bildiğini söylemekle birlikte; Felemenkçe, İtalyanca, Portekizce, İspanyolca ve Osmanlı Türkçesini okuyabildiğini de söylemiştir.
Şengör yer biliminde özellikle yapısal yerbilim ve tektonik dallarındaki çalışmaları ile ün yapmıştır. Bu konuda 17 kitap, 395 bilimsel makale, 217 tebliğ özeti, 74 popüler bilim makalesi; tarih ve felsefe ile ilgili popüler 13 kitap ve 500'ü geçen deneme yazısı yayımlamıştır. ResearchGate verilerine göre makaleleri 37,863 kez alıntılanmıştır.
Şengör, 1980 yılında yaklaşık 250-150 milyon yıl öncesi aralarında bir kara parçası keşfetmiş ve bu kara parçasına Kimmer Kıtası adını vermiştir. Bu kıta Avrasya Superterran'ına bağlı olup Alp ile eski Kimmerid dağlarını süper-orojenez ile birleştirip Şengör'ün Tetisid süper orojenez sistemi adını verdiği ve Neo-Tetis ile Paleo-Tetis'i ayıran 150 milyon yıl önce de Paleo-Tetis'i kapatan bir kıta olarak tanımlamıştır.(3)
Sonotlar
(1)Senin Cahilliğin benim Yaşamımı Etkiliyor Masa Kitap 2023 sf. 22
(2) Tabiat Ana Anlatıyor Carl Ewald
(3)https://tr.wikipedia.org/wiki/Cel%C3%A2l_%C5%9Eeng%C3%B6r#cite_note-24
Cevat Kulaksız kulcevat599@gmail.com
Yorum Gönder